NASA mars projelerini tüm hızıyla geliştirmeye devam ediyor. Uzay alanında gerçekleştirilen projeler oldukça uzun dönemlerde hayata geçiriliyor. NASA 2020 projesi 2021 yılının ortalarına doğru hedeflerine ulaşmaya başladı. NASA 2020 projesiyle birlikte gerçekleştirmek üzere pek çok hedef konuldu. Bunlara ulaşabilmek adına çeşitli uzaylıları geliştirildi ve fırlatma yapıldı. Fırlatma başarıyla gerçekleşti. Geliştirilen araçlar, aylar sürecek olan Mars yolculuğuna çıkmıştı. Uzay araçları Mars’a vardığında oldukça tehlikeli bir iniş denemesi gerçekleştirdi. Tüm bu iniş denemeleri simülasyonlarda defalarca tekrar edilmişti, ancak doğru şekilde gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinden kimse emin değildi. NASA 2020 projesiyle birlikte Mars’a gönderilen uzay araçları başarılı şekilde Mars yüzeyine iniş yaptı. Bu projeyle birlikte Mars’a iki farklı araç gönderilmişti. Marsa rover gönderilmesine alışığız. Oldukça kullanışlı araçlar. Günümüz teknolojileri ile geliştirilmiş olan bir rover daha Mars’a bu projeyle birlikte gönderildi. Ancak her zamankinden farklı bir şekilde roverın yanında bir araç daha gönderilmişti. Gönderilen bu araç Ingenuity olarak isimlendirilen bir helikopterdi. Görevi ise Mars’ta uçan ilk araç olmaktı. Nitekim bu deneme 19 Nisan 2021 gününde gerçekleştirildi.
Ingenuity’nin Hikayesi
Mars ile Dünya arasındaki mesafe yaklaşık olarak iki yılda bir en kısa hale geliyor. Bundan dolayı iki yılda bir Mars dönemi olarak isimlendirilen evre başlıyor. Bu süre içerisinde NASA gibi uzay alanında çalışan kurumların fırlatma denemeleri gerçekleştiriliyor. NASA 2020 yılında Mars’a gerçekleştirilecek fırlatma için daha farklı bir yol çizmek ve bir adım daha ileriye gitmek istedi. Bugüne kadar Mars’a gönderdiğimiz roverlarla Mars’a dair pek çok bilgi edindik. Roverların sunduğu imkanlarla birlikte Mars üzerinde gezerek Mars’ı yakından deneyimleme fırsatı yakaladık. Ancak bu sefer rover ile birlikte drone’a benzeyen bir helikopter de Mars’a göndermek istendi. Bu helikopter rovera yardımcı olabilir ve bizlere çeşitli bilgiler sağlayabilirdi. Ingenuity’nin görevlerinin arasında roverın ulaşamayacağı yerlere önceden gidip bilgi toplamak yer alıyordu. Çünkü roverlar oldukça yavaş şekilde hareket eden araçlardır. Ancak Ingenuity gibi bir helikopter kısa süre içerisinde uzun mesafelere giderek oradaki durum hakkında bilgi toplayabilir ve bu bilgiyi roverla paylaşabilir. Bu bilgilerden hareketle rover, o bölgeye gitmenin mantıklı olup olmadığına karar verebilirdi. Ancak bunun yanında Ingenuity’nin çok daha önemli bir görevi daha bulunuyordu. Dünyaya kıyasla çok daha farklı bir atmosfere sahip olan Mars’ta bir helikopter uçabilir mi? Mars’ta uçabilen bir aracımızın olması bizlere şüphesiz ciddi anlamda yardımcı olurdu. Ancak bunun üzerine çalışmaya başlamadan önce, Mars’ta gerçekten bir araç uçurup uçuramayacağımızı bilmemiz gerekli. Mars’taki en büyük zorlukların başında ise atmosfer yoğunluğu geliyordu.
Mars’taki Atmosfer Yoğunluğu
Helikopter gibi hava araçları, uçabilmek adına hava yoğunluğuna ihtiyaç duyar. Ortamda hava yoğunluğu ne kadar yüksekse, bunu bir itiş gücü olarak kullanmak o kadar kolaydır. Ancak Mars’taki hava, Dünyaya kıyasla çok daha ince. Mars’taki havanın ince olması işleri oldukça zorlaştırıyor. Bunu daha kolay anlayabilmek için şu şekilde örneklendirebiliriz: Dünyadaki helikopterler maksimum 4,5 km kadar yükseğe çıkabiliyor. Yükseklik rekoru kırmayı deneyen en başarılı helikopterler ise Everest dağının tepesine çıkmayı hedefliyor. Everest Dağı yaklaşık olarak 8,9 km yükseklikte. Ancak bu yükseklik dahi helikopterler için neredeyse ulaşması imkansız bir seviyede. Mars’taki atmosfer yoğunluğuna ulaşmak için Dünyadaki bir helikopterin yer yüzeyinden yaklaşık olarak 30 km yukarı çıkması gerekiyor. Yani bilim insanlarının Mars’ta Ingenuity’i uçurmaya çalışarak yaptıkları şey aslında bir helikopteri 30 km yükseklikte uçurmak. Bunu başarabilmek için Ingenuity mümkün olduğunca hafifletildi. İhtiyaç duyduğu tüm sistemler üzerine eklenerek gerçek denemenin yapılması amacıyla Mars’a gönderildi.
19 Nisan’da Gerçekleşenler
Ingenuity Dünyada pek çok testten geçti. Özel laboratuvarlarda Mars atmosferine benzeyen bir atmosferde başarıyla uçurulmuştu. Ancak bu simülasyonlar, gerçek deneyimi tam anlamıyla veremez. Bundan dolayı gerçek sonuca ulaşmak adına sabırsızlıkla beklemeye başladık. Ingenuity’nin gerçek uçuş denemesi, 19 Nisan’da gerçekleşti. Gelen sonuçlar ise oldukça ümit verici! Ingenuity Mars üzerinde başarıyla uçtu. Böylelikle, Dünya dışı bir gezegende uçan ilk makina ünvanını aldı. Ingenuity 19 Nisan’da Mars üzerinde öğle vakti olan bir zamanda uçuş denemesini gerçekleştirdi. Bu denemede Ingenuity 3 metre kadar yüksekliğe çıktı. Yukarı çıktıktan sonra kendi etrafında yaklaşık olarak 96° döndü ve inişe geçti. Kendi etrafında dönüşü sırasında hafif bir rüzgâra maruz kalarak sendeledi. Ancak buna rağmen kontrolü kaybetmedi ve kendini toplayarak kalkmış olduğu noktanın üzerinde tekrar konumlandı. İniş aşaması da başarılı şekilde gerçekleşti. Yavaşça aşağı doğru süzülen Ingenuity, gerekli mesafeye indikten sonra kendisini bıraktı. Yumuşak ayakları sayesinde Mars yüzeyine tekrar başarılı şekilde kondu. Tüm bu uçuş 39,1 saniye sürmüştü.
Gelen Fotoğraflar ve Bilgiler
Ingenuity’nin bu başarılı ve cesur denemesi, yaklaşık olarak 100 metre öteden rover tarafından takip ediliyordu. Onu oraya bırakan da zaten bu roverdı. Perseverance roverı üzerinde 20 adet kameraya sahip. Ancak Ingenuity helikopterini takip ettiği kamerası video çekme özelliğine sahip değildi. Bundan dolayı onlarca fotoğraf çekip bu başarılı uçuş denemesini dünyaya gönderdi. Böylelikle Dünya dışında gerçekleşen ilk uçuş denemesini oldukça iyi bir çözünürlükle birlikte izleyebilme imkanı yakaladık.
Ingenuity Hakkında Gelecek Planları
Ingenuity başarılı şekilde Mars’ta uçabileceğini bizlere kanıtladı. Şimdi yapılması gereken şey ise bu uçuş sırasında elde edilen verileri incelemek ve gelecek uçuşları planlamak. Ancak burada bazı sınırlar ön plana çıkıyor. Ingenuity oldukça kısa bir ömre sahip. Mars üzerinde 30 gün dayanabilecek şekilde tasarlandı. İşin kötü yanı, ilk uçuş denemesinin gerçekleştirildiği 19 Nisan’da Ingenuity ömrünün yaklaşık olarak yarısı tükenmişti. Yani tüm denemeler önümüzdeki iki hafta içerisinde gerçekleştirilmeli. Buradan sonra, Ingenuity’i geliştiren ekipler onunla dört uçuş denemesi daha gerçekleştirmek istiyor. Bu uçuş denemelerinde Ingenuity helikopter öncelikli olarak 5 metre yüksekliğe sonrasında daha da yükseğe çıkarılmaya çalışılacak. Tabii ki de sadece yükseklik değil mesafe de kat etmeli. Sonraki ilk denemede Ingenuity helikopterinin 2 metre ileri gidip tekrar geri gelmesi hedefleniyor. Eğer bu denemede başarılı olursa sonraki denemelerde bu mesafenin daha da artırılması ve farklı bir noktaya konması ön planda. Mütevazi hedeflere sahip olan bu dört deneme başarılı şekilde gerçekleşirse, Ingenuity helikopterinin görevleri tam anlamıyla başarıyla tamamlanmış sayılacak. Bunları yapmaya çalışırken ömrünün de son günlerine gelinmiş olunacak. Bu dakikadan sonra zaten kaybedilecek bir şey olmadığı için Ingenuity mühendisleri limitleri zorlayacak denemeleri yapmayı düşünüyor. Mühendislerin açıklamalarına göre Ingenuity helikopteri Mars’ta 10 metre yüksekliğe çıkabilecek kapasiteyle dizayn edilmiş durumda. Ancak bu mesafenin üzerine çıkıp çıkamayacağı kimse tarafından bilinmiyor. İşte bu mesafenin aşılmaya çalışılması, limitlerin zorlanması anlamına gelebilir. Limitleri zorlamanın bir diğer alanı ise kat edilecek mesafe konusunda karşımıza çıkıyor. Ingenuity’i kontrol eden mühendisler, en son uçuşta Ingenuity helikopterini 600-700 metre ileriye uçmaya zorlamak istiyor. Temel görevlerin başarıyla tamamlanması için mütevazi hedeflerin konması oldukça anlaşılır. Ancak son denemede sınanacak olan bu hedefler, gerçekten sınırları zorlamak anlamına geliyor. Çünkü zaten ömrü bitmiş olan bir cihazı öylece orada bırakmak yerine sonuna kadar zorlamak en mantıklı olan seçenek. Bundan dolayı mühendisler de üretmiş oldukları makinenin ortaya neler koyabileceğini görmek adına oldukça heyecan verici hedefler koymuş. Ancak Mars üzerindeki riskler her zaman var olmaya devam ediyor. Gece sıcaklığı -70 derecelere kadar ulaşırken gündüz sıcaklığı öğlen saatlerinde dahi sadece -20 derecelere kadar çıkıyor. Oldukça zorlayıcı koşullar altında temel olan ilk beş görevi dahi bitirmeden Ingenuity’nin ömrünü tamamlaması riski her zaman mevcut. Bununla birlikte temel görevlerde kaza yapma riski de bulunuyor. Yani sınırları zorlayan denemelerin hiçbir zaman gerçekleştirilememesi riski de mevcut. NASA, 19 Nisan 2021’de gerçekleştirdiği canlı yayında birlikte tüm bu bilgileri bizlerle paylaştı. Bu yayında çocuklara yapılan vurgu dikkat çekti. Uzay projelerinde geniş zaman dilimine ihtiyaç duyulduğu, bu projelerin içindeki mühendisler tarafından oldukça iyi şekilde kavranmış. Bundan dolayı gelişmeler hakkında bilgi verilen canlı yayınlarda özellikle çocukları şevklendirmeye çalışıyorlar. Çocukların gelecekte bu mühendislerin yerini alacağı ve bu projeleri devam ettireceği büyük bir hevesle vurgulanıyor. Böylelikle çocukların uzay hakkında hayal kurması sağlanıyor. Bu projeler gelecekte ancak istekli çocuklar tarafından devam ettirilebilecek.
